Πρόγραμμα Διδακτορικών Υποτροφιών "Ηράκλειτος ΙΙ"

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποτελεί μια διεπιστημονική μελέτη στους
τομείς της Μουσειακής Εκπαίδευσης και της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης
και διερευνά τις προϋποθέσεις πρόσβασης των ατόμων με σοβαρά προβλήματα
όρασης στα μουσεία, στις δράσεις και στα πολιτιστικά αγαθά που αυτά
διαχειρίζονται. Οι θεωρητικές αφετηρίες της παρούσας μελέτης συνδέονται
με βασικές παραδοχές όπως η προάσπιση του δικαιώματος όλων των ανθρώπων
στον πολιτισμό και στην εκπαίδευση και ότι η πρόσβαση στον πολιτισμό
αποτελεί σημαντική παράμετρο εκπαίδευσης και κοινωνικής ένταξης. Η
συζήτηση για την πρόσβαση στον πολιτισμό, ωστόσο, αναδεικνύει και τον
ρόλο της εκπαίδευσης αλλά και τη σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και πρόσβασης
στον πολιτισμό. Ο ρόλος της πρόσβασης στον πολιτισμό είναι σημαντικός
για την ή στην εκπαίδευση και την κοινωνική ένταξη γενικότερα των ατόμων
συμπεριλαμβανομένων και των ατόμων με αναπηρίες και ταυτόχρονα ο ρόλος
της εκπαίδευσης είναι καθοριστικής σημασίας παράγοντας για την
ουσιαστική πρόσβαση στον πολιτισμό. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία των
εκπαιδευτικών ευκαιριών και επιλογών πρόσβασης και συμμετοχής στο χώρο
των μουσείων που μπορούν να αποτελούν σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης
της σχέσης των ατόμων με τα μουσεία, την πολυδιάστατη φύση της
πρόσβασης, την αλληλεξάρτηση των φραγμών πρόσβασης, την αμφίδρομη σχέση
εκπαίδευσης και πολιτισμού, τον ρόλο του σχολείου, των εκπαιδευτικών
αλλά και των πολιτιστικών φορέων στο πλαίσιο μιας ολιστικής προσέγγισης
της πρόσβασης στα πολιτιστικά αγαθά των μουσείων, η παρούσα μελέτη
επικεντρώνεται στον μαθητικό πληθυσμό με αναπηρίες όρασης και στις
αφετηρίες της σχέσης των παιδιών και αυριανών ενηλίκων με αναπηρίες
όρασης με το μουσείο. Η έρευνα στηρίζεται στη συλλογή και την
επεξεργασία ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων από το χώρο του σχολείου
και συγκεκριμένα από εκπαιδευτικούς Ειδικής Αγωγής αλλά και από το χώρο
των μουσείων και συγκεκριμένα από τα Αρχαιολογικά Μουσεία που αποτελούν
την πιο σημαντική κατηγορία μουσείων της χώρας μας. Τα αποτελέσματα της
έρευνας έδειξαν ότι παρά τις αξιόλογες πρωτουβουλίες για την πρόσβαση
και τη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες στα πολιτιστικά αγαθά και στις
δράσεις των μουσείων, υπάρχουν ακόμα σημαντικοί περιορισμοί για τα άτομα
και τους μαθητές με σοβαρά προβλήματα όρασης. Επιπλέον, ανέδειξαν την
πολυπλοκότητα της πρόσβασης στο χώρο των μουσείων αλλά και της
εκπαιδευτικής πρόσβασης και συμμετοχής των μαθητών με αναπηρίες όρασης
σε πτυχές της σχολικής ζωής όπως οι επισκέψεις σε μουσεία καθώς οι
δυνατότητες αυτές καθορίζονται από ένα σύνολο παραμέτρων που συνδέονται
με ζητήματα πλαισίου, οργάνωσης, υποδομών, γνώσης και αντιλήψεων τόσο
από την πλευρά του μουσείου όσο και από την πλευρά του σχολείου. Χωρίς
να αγνοούνται οι θεσμικές διαφορές μουσείου και σχολείου, τα παραπάνω
αναδεικνύουν και επιβεβαιώνουν την αναγκαιότητα μιας συστηματικής και
συστημικής προσέγγισης της έννοιας της πρόσβασης και της συμμετοχής στη
βάση των αρχών της κοινωνικής προσέγγισης της αναπηρίας, του καθολικού
σχεδιασμού, του καθολικού σχεδιασμού της μάθησης με σεβασμό στη
διαφορετικότητα για την επίτευξη κοινών στόχων όπως η πρόσβαση στον
πολιτισμό, η εκπαίδευση και η ισότιμη κοινωνική συμμετοχή. Η πρόσβαση, η
ενίσχυση και η βελτίωση της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρίες
γενικότερα αλλά και των μαθητών με αναπηρίες όρασης στον πολιτισμό και
στην εκπαίδευση θα πρέπει να είναι μία συνεχής διαδικασία με αλλαγές στη
φιλοσοφία και την οργάνωση διαφορετικών θεσμών και μακροπρόθεσμο
σχεδιασμό στο πλαίσιο μιας συστηματικής πολιτικής πολιτισμού και
εκπαίδευσης που θα παρέχει ίσες ευκαιρίες συμμετοχής σε όλους.