Fri, 2012-06-22 14:57 | 
Περίληψη Διατριβής:
Τα λεμφοπαραγωγά σύνδρομα (χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία, Non-Hodgkin λεμφώματα υψηλού και χαμηλού βαθμού κακοήθειας, κλπ) αποτελούν τη συχνότερη αιματολογική κακοήθεια στον Δυτικό κόσμο, με σημαντική νοσηρότητα και θνητότητα [1]. Αν και η πρόγνωση των ασθενών, έχει βελτιωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με την προσθήκη στοχευμένων θεραπειών (π.χ. μονοκλωνικά αντισώματα), ωστόσο αρκετά ερωτήματα που αφορούν την παθογένεση και το φαινότυπό τους, με συνέπειες στη θεραπευτική προσέγγιση και αντιμετώπιση των ασθενών, παραμένουν αναπάντητα. Πρόσφατα, έχει δειχθεί ότι ο φαινότυπος και η πρόγνωση των λεμφοπαραγωγών συνδρόμων σχετίζεται με το γονότυπο διαφόρων ανοσογονιδίων (π.χ. IL-10), και ιδιαίτερα της υπεροικογένειας του TNF (π.χ. CD40) [2,3]. Τρία γονίδια της τελευταίας οικογένειας, τα TNFRSF13B/TACI, TNFRSF13C/BAFFR και ICOS, τα οποία φαίνεται να έχουν κομβική συμμετοχή στις θυμοανεξάρτητες και θυμοεξαρτώμενες ανοσιακές απαντήσεις [4], έχουν πρόσφατα συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των ερευνητών, στο βαθμό που κλινικές δοκιμές με αντι-TACI μονοκλωνικά αντισώματα βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη [5, http://www.redorbit.com/news/ health/351950/zymogenetics]. Παρά ταύτα, ο ακριβής βιολογικός τους ρόλος, και η σχέση τους με τα παραπάνω νοσήματα δεν έχουν ακόμη διελευκανθεί επαρκώς.
Συγκεκριμένα, το TNFRSF13B/TACI συμμετέχει στην ομοιοστασία των Β κυττάρων και την θυμο-ανεξάρτητη ισοτυπική τους μετατροπή [4]. Για την ενεργοποίηση του απαιτείται η πρόσδεσή του με τα μόρια BAFF και APRIL, τα οποία εκφράζονται από αντιγονοπαρουσιαστικά, αλλά και νεοπλασματικά κύτταρα [6-8]. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι το TNFRSF13B/TACI εκφράζεται σε νεοπλασματικά κύτταρα ασθενών με λεμφοπαραγωγά σύνδρομα, χωρίς να είναι ακόμη γνωστή η βιολογική σημασία του φαινομένου [7,8]. Η απουσία έκφρασης του TNFRSF13B/TACI σε πειραματόζωα οδήγησε σε υπερπλασία της Β σειράς στα δευτερογενή λεμφικά όργανα, σε παραγωγή αυτοαντισωμάτων και ανάπτυξη λεμφώματος [9]. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι οι κυτταροκίνες BAFF και APRIL, δρώντας αυτοκρινώς ή παρακρινώς, προστατεύουν τα νεοπλασματικά Β κύτταρα από την απόπτωση μέσω της ενεργοποίησης του μεταγραφικού παράγοντα NF-κΒ [7], ενώ η έκφραση της πρωτεΐνης TACI από μυελωματικά κύτταρα, φαίνεται να σχετίζεται με την πρόγνωση της νόσου [10]. Μεταλλάξεις του TNFRSF13B/TACI αναγνωρίστηκαν πριν από 5 χρόνια στο 5-20% ασθενών με κοινή ποικίλη ανοσοανεπάρκεια (CVID) και ενοχοποιήθηκαν για την παθογένεια της νόσου [11,12], γεγονός που δεν υποστηρίζεται από μετέπειτα μελέτες [13]. Αυτή η τελευταία άποψη υποστηρίζεται από μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριό μας και συμπεριέλαβε το σύνολο σχεδόν των Ελλήνων ασθενών με CVID. Η μελέτη έδειξε ότι στους Έλληνες ασθενείς με CVID, ανιχνεύονται 2 κυρίως μεταλλάξεις του TNFRSF13B/TACI (V220A και P251L), η συχνότητα των οποίων όμως δεν διαφέρει από αυτή που παρατηρείται στο φυσιολογικό πληθυσμό [14]. Έτσι παραμένει ακόμη άγνωστο στη βιβλιογραφία αν οι μεταλλάξεις του γονιδίου είναι λειτουργικές.
Το γονίδιο TNFRSF13C/BAFFR εκφράζεται στα φυσιολογικά Β λεμφοκύτταρα και συμβάλλει στην ωρίμανση και διαφοροποίησή τους. Η σύνδεση της κυτταροκίνης BAFF στον υποδοχέα BAFFR πυροδοτεί την ενεργοποίηση του κλασσικού και του εναλλακτικού μονοπατιού του NF-κΒ ενώ έχει βρεθεί υπερέκφραση του BAFF στα αυτοάνοσα νοσήματα και στα λεμφοϋπερπλαστικά σύνδρομα. Η πρωτεϊνη BAFFR βάσει πρόσφατων μελετών εκφράζεται και στα νεοπλασματικά Β λεμφοκύτταρα χωρίς όμως να έχει διευκρινιστεί ο βιολογικός της ρόλος στη λειτουργία αυτών των κυττάρων [15].
Η πρωτεΐνη ICOS είναι ένα συνδιεγερτικό μόριο, που εκφράζεται στην επιφάνεια των ενεργοποιημένων Τ λεμφοκυττάρων, συμβάλλοντας στις θυμοεξαρτώμενες ανοσιακές απαντήσεις και στη διαφοροποίηση των Β κυττάρων σε πλασματοκύτταρα και μνημονικά κύτταρα [4]. Ομόζυγες ή διπλά ετερόζυγες ελλείψεις του γονιδίου ICOS έχουν περιγραφεί σε ασθενείς με CVID [4].
Με βάση τα παραπάνω, είναι πιθανό ότι διαταραχές της έκφρασης ή και της λειτουργίας των παραπάνω γονιδίων, οι οποίες δεν αποκλείεται να είναι γενετικής αιτιολογίας, μπορεί να σχετίζονται αιτιοπαθογενετικά με την ανάπτυξη των λεμφοπαραγωγών συνδρόμων και να επηρεάζουν το φαινότυπο ή και την πρόγνωσή τους. Στο βαθμό που κάτι τέτοιο θα μπορούσε να έχει συνέπειες στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών, η παρούσα διδακτορική έρευνα σχεδιάστηκε με στόχο να μελετηθούν σε ασθενείς με λεμφοπαραγωγά σύνδρομα και σε σύγκριση με φυσιολογικούς μάρτυρες:
1. η μεταγραφική και πρωτεϊνική έκφραση των γονιδίων TNFRSF13B/TACI, TNFRSF13C/BAFFR και ICOS στους φυσιολογικούς και νεοπλασματικούς λεμφοκυτταρικούς πληθυσμούς ασθενών με διάφορους τύπους λεμφοϋπερπλαστικών συνδρόμων
2. οι πολυμορφισμοί των γονιδίων TNFRSF13B/TACI και TNFRSF13C/BAFFR καθώς και οι ελλείψεις του γονιδίου ICOS
3. η επίδραση των πολυμορφισμών στις λειτουργίες φυσιολογικών και νεοπλασματικών Β λεμφοκυττάρων
4. η επίδραση των αντι-TACI μονοκλωνικών αντισωμάτων στον πολλαπλασιασμό και την επιβίωση των Β νεοπλασματικών κυττάρων, σε ασθενείς που φέρουν και σε ασθενείς που δεν φέρουν τους πολυμορφισμούς του γονιδίου
5. να αναζητηθούν συσχετίσεις των παραπάνω με τον τύπο, την πρόγνωση, αλλά και το φαινότυπο της νόσου (όπως την εκδήλωση δευτοροπαθούς ανοσοανεπάρκειας, την παρουσία αυτοάνοσων εκδηλώσεων, αλλά και τη συχνότητα και τη βαρύτητα των λοιμώξεων).
Βιβλιογραφία
1. Rai KR, Chiorazzi N. Determining the clinical course and outcome in chronic lymphocytic leukemia. N Engl J Med 2003;348:1797-9.
2. Skibola CF, et al. A functional TNFRSF5 gene variant is associated with risk of lymphoma. Blood 2008;111:4348-54.
3. Bogunia-Kubik K, et al. Interleukin-10 gene polymorphisms influence the clinical course of non-Hodgkin's lymphoma. Tissue Antigens 2008;71:146-150.
4. Salzer U, Grimbacher B. Monogenetic defects in common variable immunodeficiency: what can we learn about terminal B cell differentiation. Curr Opin Rheumatol 2006;18:377-82.
5. Gross JA, et al. TACI-Ig neutralizes molecules critical for B cell development and autoimmune disease: impaired B cell maturation in mice lacking BLyS. Immunity 2001;15:289-302.
6. Yu G, et al. APRIL and TALL-1 and receptors BCMA and TACI: system for regulating humoral immunity. Nat Immunol 2000;1:252-6.
7. Endo T, et al. BAFF and APRIL support chronic lymphocytic leukemia B-cell survival through activation of the canonical NF-κB pathway. Blood 2007;109:703-10.
8. Novak AJ, et al. Expression of BLyS and its receptors in B-cell non-Hodgkin lymphoma: correlation with disease activity and patient outcome. Blood 2004;104:2247-53.
9. Yan M, et al. Activation and accumulation of B cells in TACI-deficient mice. Nat Immunol 2001;2:638-43.
10. Moreaux J, et al. The level of TACI gene expression in myeloma cells is associated with a signature of microenvironment dependence versus a plasmablastic signature. Blood 2005;106:1021-30.
11. Salzer U, et al. Mutations in TNFRSF13B encoding TACI are associated with common variable immunodeficiency in humans. Nature Genet 2005;37:820-8.
12. Castigli E, et al. TACI is mutant in common variable immunodeficiency and IgA deficiency. Nature Genet 2005;37:829-34.
13. Pan-Hammarstrom Q, et al. Reexamining the role of TACI coding variants in common variable immunodeficiency and selective IgA deficiency. Nature Genet 2007;39:429-30.
14. Speletas M, et al. TNFRSF13B/TACI alterations in Greek patients with antibody deficiencies. J Clin Immunol 2011; [Epub ahead of print].
15. Takahata H, et al. BAFF-R is expressed on B-cell Lymphomas Depending on their Origin, and is Related to Proliferation Index of Nodal Diffuse Large B-cell Lymphomas, J Clin Exp Hematopathol 2011;50(2):121-127.
